SERAT WEDHATAMA

minangka sarana pasinaonan siswa kelas X ing pawiyatan SMA/SMK/MA ing laladan Jawa Tengah apadene Jawa Wetan. Serat Wedhatama iku ngemu surasa pitutur supaya bocah-bocah kang ing jama saiki (KEKINIAN) tetep bisa ngugemi lan ngamalaken adat budaya ketimuran ing urip padinan minangka dadi ciri kang mahanani ing sekabehane.

SERAT WEDHATAMA

PUPUH I

P A N G K U R
01

Mingkar-mingkuring ukara, akarana karenan mardisiwi. Sinawung resmining kidung, sinuba sinukarta, mrih kretarta pakartining ilmu luhung,kang tumrap ing tanah Jawa, agama ageming aji.

“ngeker nafsu angkara sing ana ing njero awake dhewe, amarga nduweni karep nggulawentah putra-putri. Senadyan ana ing tembang, kanthi pepaes kang maneka warna, supaya hakekate ilmu luhur (budi pakarti) bisa ngrasuk, kang wis mapan ing tanah Jawa (nuswantara). Agama minangka “dodote” panguripan”.

02

Jinejer ing Weddhatama, mrih tan kemba kembenganing pambudi,mangka nadyan tuwa pikun, yen tan mikani rasa, yekti sepi sepa lir sepah asamun,samasane pakumpulan, gonyak-ganyuk nglelingsemi.

“Kapacak aneng njero serat Wedhatama, supaya ora mlarat babagan kawruh, senadyan wis tua lan piku, Manawa ora mangerti babagan rasa kang sejati (batin), bakale suwung tanpa migunani, kayadene larahan, tanpa guna, ing saben pepanggihan, asring tumindak cubriya ngisin-ngisinake.”

03

Nggugu karsane priyangga, nora nganggo peparah lamun angling,lumuh ingaran balilu, uger guru aleman, nanging janma ingkang wus waspadeng semu, sinamun samudana, sesadoning adu manis.

“Nuruti kekarepane dhewe, ora nganggo kira-kira (waton sulaya). Ananging ora gelem diarani bodho, asring ngarepake pengaleman. Ananging manungsa sing wis mangerteni babagan ilmu sayektine ora bisa kabedhek amarga nduweni watek andhap asor, asring becik prasangkane.”

04

Si pengung nora nglegewa, sangsayarda denira cacariwis, ngandhar-andhar angendukur, kandhane nora kaprah, saya elok alangka longkangipun, si wasis waskitha ngalah, ngalingi marang sipingging.

“Si Bodho ora rumangsa, gunemane sangsaya ndadi, gunemane nglantur ora nganggo tatanan, gunemane ora mokal, sangsaya suwe langka titilarase. Si Wasis luwih waskita lan lembah manah, nambeli alane si Bodho.”

05

Mangkono ilmu kang nyata, sanyatane mung we reseping ati,bungah ingaran cubluk, sukeng tyas yen den ina, nora kaya si punggung anggung gumunggung, ugungan sadina dina, aja mangkono wong urip.

“Mangkono sing diarani ngilu kang nyata, kasunyatan nggawe tentreming manah, ora susah kawastanan cubluk (bodho), parisuka mapan ing batin. Ora kadya si Cubluk tansah ngarepake pengaleman , pengaleman ing sabendina. Dudu kaya mangkono adate wong ngaurip.”

06

Uripa sapisan rusak, nora mulur nalare ting saluwir, kadi ta guwa kang sirung, sinerang ing maruta, gumarenggeng anggereng anggung gumrunggung, pindha padhane si mudha, prandene paksa kumaki.

“urip mung sepisan wae rusak, nalare pating sluwir ora ngrembaka. Upama guwa kang peteng tur serem, kasaput ing angin, swarane gemrengeng, nggerem-nggerem lan mbengung. Kayadene wateke pawongan anom, suprandene solah tingkahe kemaki.”

07

Kikisane mung sapala, palayune ngendelken yayah wibi, bangkit tur bangsaning luhur, lah iya ingkang rama, balik sira sarawungan bae durung, mring atining tata krama, nggon-anggon agama suci.

“sejaning uripe amung saderma urip. Amung ngandelake bapa biyunge sing misuwur lan torah bandha. Kuwi rak  wong tuwamu!!, dene sliramu srawung wae durung  marang yektine ngelmu luhur ana ing njerone agama kang suci.”

08

Socaning jiwangganira, jer katara lamun pocapan pasthi, lumuh asor kudu unggul, sumengah sesongaran,yen mangkono kena ingaran katungkul, karem ing reh kaprawiran, nora enak iku kaki.

“Pangilone saka nyawa sing ana ing njero ragamu. Sayektine Katon cetha senadyan pocapane alus, watak wegah kasoran menange dhewe . yen mangkono bisa diarani wong sing katungkul, kelem ing banyu kawibawan, ora kepenak kuwi nak !!!

09

Kekerane ngelmu karang, kakarangan saking bangsaning gaib, iku boreh paminipun, tan rumasuk ing jasad, amung aneng sajabaning daging kulup,  Yen kapengkok pancabaya,
ubayane mbalenjani.

“Ing sanjerone ilmu rekadaya. Direka-reka saka samubarang kang ghaib, iku kayadene boreh. Nora mokal ngrasuk ing awak, amung ana ing saknjabane daging. Manawa kapengkok ing prakara bisane amung ngilari.”

10

Marma ing sabisa-bisa, babasane muriha tyas basuki, puruitaa kang patut, lan traping angganira, Ana uga angger ugering kaprabun, abon aboning panembah, kang kambah ing siang ratri.

“mula saka iku sabisa-bisane, mbudidayakna tansah duweni ati kang apik, nggegurua kanthi bener, kang jumbuh lan sreg tumrape awakmu. Uga ana paugeran lan tuntunaning nagari, minangka syarat tumrape wong ngawula, kang kanggo rina kalawan wengi.”

11

Iku kaki takokena, marang para sarjana kang martapi, mring tapaking tepa tulus, kawawa nahen hawa, Wruhanira mungguh sanjataning ngelmu, tan mesthi neng janma wreda, tuwin muda sudra kaki.

“mangkono iku nak, takonana marang para sarjana kang golek ngilmu , marang tapaking patuladhan kang bener, bias ngeker hawa lan nepsu, kawruhmu ya sanyatane ngilmu kang ora kudu dikuasani wong tuwa, bias uga wong kang isih anom utawane kang mlarat, nak !”

12

Sapantuk wahyuning Allah, gya dumilah mangulah ngelmu bangkit, bangkit mikat reh mangukut, kukutaning Jiwangga, Yen mangkono kena sinebut wong sepuh, liring sepuh sepi hawa, awas roroning ngatunggil.

“sapa bae kang nampa wahyuning Allah, kanthi pana nggulawentah ngilmu kang luhur, bisa nguwasani ngilmu kasampurnan, kasampurnaning jiwa raga, mula saka mangkono mau bias diarani wong tuwa, ngedohake saka hawa napsu lan tansah awas manunggaling kawula kalawan Gusti.”

13

Tan samar pamoring Sukma, sinukma ya winahya ing ngasepi, sinimpen telenging kalbu, Pambukaning waana, tarlen saking liyep layaping ngaluyup, pindha pesating supena, sumusuping rasa jati.

“ora bakal samar sukma nyawiji ngresep mapan aneng sepining tapa brata, dipapanake aneng njerone ati bias mbukakake aling-aling,

Kawiwitan saka nalar lan orane, kaya dene uculing impen, nyawijine rasa kang sejati.”

14

Sajatine kang mangkono, wus kakenan nugrahaning Hyang Widi, bali alaming ngasuwung, tan karem karamean, ingkang sipat wisesa winisesa wus, mulih mula mulanira, mulane wong anom sami.

“setuhune kahanan mau iku, minangka kanugrahan saka Gusti , mulihe marang panggonan kang kosong, wus ora kepengin ngumbar hawa lan nepsu kang nduweni sipat nguwasani, mulih marang asalmu. Mangkono iku he para kadang anom sekabehane.”

"ARUM KUNCARANING BANGSA DUMUNUNG ANENG LUHURING BUDAYA"

makaten ingkang sa,pun dipun ngendikakaken dening panjenenganipun Susuhunan Paku Boewono X saking Kraton Surakarta Hadiningrat

manawi ingkang ngersakaken file doc saget ngundhuh wonten: mriki!

Tweet